PRAHISTORIA NIEDŹWIEDZY
I OKOLICY

Leżąca nieco na uboczu od wielkiej doliny Dunajca Niedźwiedza nie była przedmiotem zainteresowań archeologów. Działający w okolicy Tarnowa archeolodzy zajmowali się bardziej zamczyskami i grodami leżącymi wzdłuż tej odwiecznej arterii handlowej.
Sytuacja ta uległa zmianie gdy ekipa tarnowskich archeologów rozpoczęła zakrojone na szeroką skale badania osadnictwa prehistorycznego w dolinie Dunajca realizując program tzw. Archeologicznego Zdjęcia Polski. (AZP)
W ramach tego programu obszar naszego kraju został podzielony na prostokąty o wymiarach 5 x 8 km. Takich prostokątów jest ponad 8 tysięcy, każdy obejmuje powierzchnie około 40 km. kwadratowych. Poszukiwania prowadzone są w obrębie poszczególnych prostokątów.
Jesienią i wiosną, a więc w czasie gdy pola pozbawione są upraw, zaorane i wymyte przez deszcze lub topniejące śniegi w całej Polsce na pola wychodzą tyraliery archeologów, którzy chodząc po każdej wsi, szukają starożytnych śladów osadnictwa.
Głęboka orka zmechanizowanym sprzętem, która sięga niekiedy i do 40-50 cm. W głąb ziemi wydobywa się na powierzchnie wszystko to co zostało w ziemi "zapisane" przez człowieka.
Znalezione starożytne ślady są nanoszone na mapy i powstaje w ten sposób mapa pobytu człowieka na terenie całego kraju (w tym także oczywiście i doliny Dunajca).
Teren wsi Niedźwiedza i przylegające do niej pola leżące na czterech prostokątach archeologicznego zdjęcia Polski oznaczonych nr. 106-63, 106-64, 105-63, i zostały przebadane przez ekipy archeologów w składzie mgr. Andrzej Szpunar, mgr. Jerzy Okoński i Grzegorz Tracz . Z danych archiwalnych wynikało, że z terenu Niedźwiedzy brak było znalezisk o charakterze prahistoryczntm. Szczegółowa penetracji pól doprowadziła do odkrycia w obrębie granic miejscowości 13 stanowisk archeologicznych. Wśród nich wyróżniono dwie osady i 11-tzw. śladów osadniczych czyli pojedynczych znalezisk np.narzędzi krzemiennych, fragmentów glinianych naczyń. Aby była próbka rekonstrukcji dziejów osadnictwa ludowego na terenie Niedźwiedzy konieczne jest spojrzenie nieco szersze, nie związane z aktualnymi granicamin administracyjnymi, dlatego prezentowany tu opis pradziejów obejmuje także teren sąsiednich miejscowości. Prahistoria dzieli się na szeregi wielkich epok, które nazywane zostały od podstawowogo surowca z jakiego w kolejnych epokach ludzie wykonywali broń i narzędzia .

KALENDARIUM WSI NIEDŹWIEDZA

KALENDARIUM

Wieś Niedźwiedza wzmiankowana jset w ksiedze ziemskiej Krakowskiej już w 1398 roku. Z zachowanych dokumentów wynika że 4 października 1408 roku Piotr dziedzic z Zabawy sprzedał wieś Janowi Spytkowi z Melsztyna. Od tej daty, aż do czasów uwolnienia z poddaństwa w 1848 roku wieś jest związana z kolejnymi rodami bedącymi właścicielami Melsztyna. Inaczej było z przynależnością do parafii. Najpierw krótko należała do parafii w Łoniowej, która była jedna ze wsi klucza uszewskiego stanowiącego własnośc biskupów krakowskich. Po przeniesieniu parafii do Porąbki Niedźwiedza należała do niej aż do oficjalnego odłączenia się w 1975 r. Duża odległośc od kościoła w Porąbce, a także okolicznych kosciołów powodowała, że już w okresie miedzywojennym mieszkańcy Niedźwiedzy zaczeli myśleć o budowie chociaż kaplicy. Głównym motorem i realizatorem tej idei stał się miejscowy artysta i humanista Jan Dudek. Początkowo zamierzano wybudować dom oświaty z kaplicą i ochronką, którą zajmowałyby się siostry zakonne.

ZMIANY SPOŁECZNO-GOSPODARCZE

Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 r. południowe ziemie Rzeczpospolitej weszły w skład Austrii. Odtąd ziemie tę nazwano Królestwem Galicji i Lodomerii. Od początku sprawowania swej władzy w Galicji Cesarzowa Maria Teresa (1740-1780) starała się podporządkować sobie i zunifikować z resztą kraju nowy nabytek. Zażądała od szlachty Polskiej złożenia hołdu wierności, co nastąpiło 29 grudnia 1773 r. natomiast zaraz po wkroczeniu na te ziemie wojsk austriackich władze wojskowe nałożyły na kraj kontrybucje, zaś wszystkie dobra królewskie uznano za własność cesarza i rządu Austrii.
Czasy zaboru austriackiego przyniosły ze sobą pewne złagodzenie doli chłopów. Już patent Marii Teresy z 1775 roku zakazywał dziedzicom karania grzywnami, a nadto regulował stosowanie kar cielesnych. Ograniczono także pańszczyznę, szczególnie w niedziele i święta. Józef II w 1782 roku zezwolił włościanom zawierać małżeństwa bez pozwolenia dworu, uczyć się zawodu i obierać oraz zmieniać zawód.
Między mieszkańcami Niedźwiedzy, jak zresztą w każdej wsi były duże różnice najczęściej nie tylko ze stosunków majątkowych ale i dziedzicznych. Według ksiąg metrykalnych i spisów poborowych można wyróżnić kmieci, zagrodników i komorników, a także służbę pracującą u kmieci. Większość ludności bezrolnej zatrudniona była u zamożniejszych chłopów pracujących za wikt i przyodziewek z drobnym dodatkiem w gotówce bądź za wydzielony z gruntu kmiecego zagonik pola.
Spis numerów domów z roku1781 wykazuje, że w jednym domu zapewne u kmiecia zamieszkiwało kilka rodzin o różnych nazwiskach. I tak u właściciela domu nr.2 Suchana widnieją: Kabat, Ogonek, Wajda.
- Kuna nr 10 Kabatko, Wajda, Cierniak, Sacha,
- Burda nr. 3 Rylewicz, Papieska,
- Dudek nr. 12 Kołodziej, Baca, Kulak, Charymniak,
- Dudek nr. 7 Krakowska, Wojna, Fudala,
- Zych nr. 16 Dudek, Wajko,
- Cirniak nr. 5 Święch. Fudala,
- Rylewicz nr. 15 Klewiński, Ośko, Kilianka,
Niewiele szczegółów mamy odnośnie życia chłopów w Niedźwiedzy w okresie pańszczyźnianym. Można przypuszczać, że było nad wyraz nędzne. Ludność wiejska niejednokrotnie podejmowała próby sprzeciwu wobec narastającego wciąż wyzysku przez właścicieli dóbr obszarniczych. W przeciwieństwie do innych miejscowości mieszkańcy Niedźwiedzy byli mniej obciążeni w odrabianiu pańszczyzny. Większość ludności bezrolnej była zatrudniona u kmieci lub u sołtysa w zamian za mieszkanie czy 2-4 morgi ziemi. Niektórzy zagrodnicy do 1846 roku do chwili korzystania z ziemi dworskiej z Biskupic odrabiali po trzy dni w tygodniu. Brak posiadłości i powiązań z własnością dóbr dworskich, szlacheckich czy biskupich. Niedźwiedza stała się "azylem" dla chłopów i poborowych z sąsiednich wsi w pierwszych wiekach istnienia. Potwierdzają to: liczba mieszkańców i najwyższy podatek w stosunku do wsi w parafii z lat 1581-1629.

          OPRACOWALI UCZNIOWIE KOŁA INFORMATYCZNEGO POD OPIEKĄ  p. J.SACHA

 PUBLICZNA SZKOŁA PODSTAWOWA W NIEDŹWIEDZY GMINA DĘBNO.